Are you the Dutch?

Are you the Dutch?
Het is tijd om te schrijven. In eerste instantie doe ik dat voor mezelf om nieuwe ideeen op te doen, maar uiteindelijk zet ik mijn relaas vast wel weer op basboonstoppel.waarbenjij.nu.nl.com.org.eu. (met wellicht te veel informatie over mijn persoonlijke leven ;)

Waar zit basboonstoppel.nu? In Maliana, ‘mijn’ regio. Dicht tegen de grens met Indonesie, zo’n 150 km van de hoofdstad Dili (of terwijl 3 uur en 10 minuten rijden).
Waar zal ik beginnen? Laat ik maar in het centrum van mijn huidige lokatie beginnen. Ik huur een kamer in hotel ‘Risky’ (zou niet mijn naam keuze zijn, maar de eerste nacht hier heb ik prima doorstaan). De kamer is ruim, wat prettig is. Hoog ook, waardoor het wat koeler is. Er is ook een ventilator, maar de electriciteit laat het afweten tussen half 7 in de ochtend en half 7 ‘s avonds. Hotel Risky ligt zo’n 100 meter vanaf het ‘centrum’ van Maliana, de hoofdstad van het district Bobonaro. Oost Timor kent geen provincies, maar 13 districten. Bobonaro is een heuvelachtig gebied. Voor Nederlandse begrippen bergachtig met pieken tot boven de 1.500 meter. Altijd enerverend, om te zien, om te beklimmen (er ligt een onweerstaanbare piek van boven de 1.500 meter voor Papa Ronald en Bas pal naast Maliana) en om met de auto doorheen te reizen. Over die auto heb ik niet te klagen. Ga echt niet opscheppen of zo hoor. Maar ik geniet met volle teugen van een gloednieuwe Mitsubishi Pajero. De 6 cylinder automaat ramt de steilste wegen 4WD op, groot GPS scherm (alsof TOM kaarten heeft voor Oost Timor), en natuurlijk afgeladen met Japanse snufjes (Buurman Gerard zou er warm van worden). Heerlijk hoor, zeker na die 1,5 jaar in Cambodia met je helm op (of niet) in de hete zon met de motor door of stof of modder te ploeteren. Dat was fantastisch trouwens, maar fysiek gezien was Cambodja echt wel zwaar…
Van mijn kamer tot het hotel Risky tot Maliana en omgeving, kom ik nu uit bij Dili. Een verhaal apart. Onvoorstelbaar veel buitenlanders, voornamelijk VN personeel en militairen uit Nieuw Zeeland, Australie en Portugal die het bekende oogje in het zeil moeten houden. Portugal leverde zo’n 4-5 eeuwen lang de kolonisten voordat Indonenesie het verwaarloosde Oost Timor bezette en probeerde te annexeren in 1974. 25 jaar duurden de Indonesische bezetting, de verkrachtingen, de martelingen en uiteindelijk de taktiek van de verschroeide aarde voordat Oost Timor in 2002 werd uitgeroepen tot de eerste nieuwe onafhankelijke staat van de 21e eeuw. De infrastructuur was volkomen vernield. Tijdens de Indonesische aftocht (voordat de UN het land binnentrok) hebben er in deze eeuw enorme slachtingen plaats gevonden door Indonesische militairen en pro-indonesische milities. Wanneer je dan in zo’n land aanwezig bent, komt dat nog recente nieuws opeens dichtbij, zeker wanneer je individuele ervaringen hoort. Ik hou me inmiddels door schade en schande ervaringen wat op de vlakte wat betreft het Indonesische schrikbewind, want al 2 maal ben ik er droogjes op gewezen dat de Indonesiers wellicht een lugubere leermeester hebben gehad in de Nederlandse kolonisten..

Terug naar Dili. Het is een rare sfeer, anders dan in Cambodja. De buitenlanders leven volkomen in hun eigen wereld, met hun dure hotels, de Australische, Japanse, Chinese, Indiase, Bangladeshe, Nepalese restaurants. Ik schat dat 99,9% van de Timorese bevolking daar niet komt, tenzij ze in een reggae bandje spelen, de VB’s, Heineken’s en Amstels open trekken, of discutabele diensten aanbieden… De sfeer doet me lichtelijk denken aan Vietnam films waarin militairen zich terugtrekken in Westerse barren, waar slechts een select, voornamelijk vrouwelijk deel van de bevolking werk lijkt te vinden. Prostitutie valt voor zover ik weet overigens wel heel erg mee, dat heeft vooral te maken met de traditonele en conservatie-katholieke cultuur in Oost Timor.

Nou hoef ik gelukkig niks te hebben van dit soort betaalde diensten, maar het sociale (uitgaans)leven is een prettige verleiding. Inmiddels heb ik het nachtleven ontdekt en ben er al te vaak deel van geweest. Het schept verwachtingen, en wat dat betreft ben ik gewoon te zwak om nee te zeggen. Inmiddels een club voorzien van 7 Tiesto CD’s dus wat dat betreft een voetje aan de grond.

Dili is dus een stadje waarin ik me als westerling prima thuis voel. Maar de geimporteerde en exclusieve westerse cultuur van steak, sushi, pizza, gyms, nachtclubs, Heineken en Amstel is op geen enkele wijze een afspiegeling van de Oost Timorese cultuur noch de reden van mijn afwezigheid hier. Het is leuk, nodig ook als uitlaatklep voor mijn leven in Maliana, maar ben blij dat ik niet permanent omgeven ben door een elitaire westerse import cultuur.

Blij dat ik gestationeerd ben in Maliana, om persoonlijke en vooral professionele redenen. In Maliana wonen 4 Malai (buitenlanders), van wie ik er vanmorgen een tegenkwam. “Are you the Dutch guy?”, was de eerste vraag. De volgende vraag was of ik interesse had om een kamer te huren in het huis waar ze met 3 andere Malai woont. Ik heb gelijk vriendelijk nee gezegd. Tot haar verbazing, want ze vroeg prompt of ik alleen wilde zijn. Op mijn beurt bevestigde ik dat net zo prompt. Niet de meest vriendelijke introductie, maar ik wil gedisciplineerd de voet op de sociale rem drukken. Met name het tweede jaar in Cambodja was een groot sociaal dag- en nachtfeest waarin ik alleen thuis kwam om even te pitten. Te rusteloos om ook maar een avond stil te staan, me te bezinnen en mijn agenda te priotiseren. Dat was mooi, maar volgens mij ook een belangrijke oorzaak dat de malaria 5 keer heeft opgespeeld. En gezondheid is ook niet geheel onbelangrijk. Daarnaast heeft vraagt deze baan veel meer van me dan het vrijwillgerswerk in Cambodja.

Blij met Maliana dus. Ik vind het belangrijk om relaties aan te knopen met de lokale bevolking, het lokale eten te genieten (of een poging te doen), de markt te verkennen, de hele culturele sfeer te proeven. Ik vind cultural blending bijna voorwaardelijk vind voor succesvol ontwikkelingswerk. Hoe kan een land zich gericht ontwikkelen wanneer de externe hulpverlener geen snars begrijpt van de cultuur, het lokale eten niet proeft, de taal niet kent en bovenal de lokale mensen niet eens ontmoet? Er is hier 1 restaurant, zo zei men, waar je kunt eten. Gisteren heb ik een lokaal restaurantje gevonden in de markt. Tot verbazing van het personeel wilde ik daar eten. Nasi rendang, lekker spul. Vandaag heb ik mijn tolk Tadeo uitgenodigd om met me mee te gaan. Hij kende het restaurant ook niet. Als we samen eten, praten we Tetun. Met vallen en opstaan, maar erg leuk. We bestelden een biertje, en hij vertelde me dat zijn voorouders ook wel een slokje wilden. Vervolgens opende hij zijn blikje en liet het eerste ‘slokje’ op de grond vallen. In Oost Timor komt animisme veel voor, waarbij voorouders (vele generaties) niet vergeten worden in veel handelingen. Vandaar dat het eerste slokje geschonken wordt voor de voorouders, evenals de eerste sigaret gereserveerd wordt voor hun. Ik heb mijn eerste slokje dus ook maar gereserveerd voor mijn opa’s, oma’s en overgrootouders. Een ander gebruik is om toestemming te vragen voor het betreden van nieuw land. Als een animistische Oost Timorees (ik denk dat de meesten dat zijn op het platteland) naar een nieuwe plek komt, wordt er een handje aarde in de hand genomen en toestemming/bescherming gevraagd voor het betreden van het land. De gedachte hierachter is dat vorige generaties wellicht gevochten hebben voor dit land. De offers die daarvoor gebracht zijn worden op deze manier voortdurend herdacht. Ik geniet van deze diep gewortelde verbintenis.

In Maliana is geen TV, geen internet, geen nachtclub, geen bar, geen westers eten en ik vind dat heerlijk zolang ik er bewust een keuze voor maak. Ik hoop dat ik de discpline en wilskracht daarvoor kan blijven opbrengen. Mijn alleerste reden om met VSO naar Cambodja te gaan was omdat ik het leven in Nederland te comfortable, te onuitdagend, te comfortabel, te voorspelbaar, te gestructureerd, te statisch vond. Fantastisch wat we in Nederland als samenleving bereikt hebben, maar ik kon er mijn ei niet kwijt sinds ik op wereldreis was geweest (en misschien daarvoor ook al). Cambodja was, vooral terugblikkend, echt een pittige tijd in fysiek opzicht. De malaria, de dirt roads, de eeuwige stof of de modder, een fundamenteel gebrek aan comfort en een toelage die genoeg was, maar ook niet meer dan genoeg. Het was een fantastische tijd, blijvende vriendschappen opgebouwd, enorm veel geleerd, en vooraf en achteraf gezien als de springplank naar betaald werk in de ontwikkelingssector.

Over mijn werk. Ik werk direct voor NZAID (Het Nieuw Zeelandse equivalent voor Ministerie van Ontwikkelinssamenwerking), in alle opzichten een prettige werkgever. Afgelopen vrijdag voor het eerst direct kennis gemaakt met de teamleider in de ambassade van NZ. Een heldere verfrissende kijk op ontwikkelingswerk in combinatie met de relaxte mentaliteit van de Pacific: “Je hoeft echt geen targets te halen, of zelfs maar te laten zien dat je persoonlijke successen boekt. We hebben je binnen gehaald omdat we weten waartoe je in staat bent.” Heerlijk om te horen hoor, een riant salaris en niemand die over je schouder zit mee te kijken. Ik kan me geen betere motivatie voorstellen om hier een goed resultaat te verrichten. De teamleider was wellicht pienter genoeg om die houding te herkennen…

Wat houdt mijn werk dan in? De positie heet Regional Capacity Builder. Oost Timor is voor educatie doeleinden geografisch verdeeld in 5 regio’s (geen officiele regio’s, alleen geldig voor de organisatie structuur van het onderwijs). Mijn regio bevat 3 districten, Bobonaro, Cova Lima en Emeira. De regio heeft een kantoor in Maliana vanwaar uit de 3 districten worden bestuurd. In dat kantoor deel ik de kamer met de regio directeur met wie ik intensief samenwerk om de aansturing van de scholen en de implementatie van het nationaal beleid te verbeteren. Klinkt allemaal hoogdravend, maar de meest simpele organisatie of change modellen zijn al een uitdaging. Zo is het begrip team werk volkomen onbekend, horizontale communicatie gebeurt eenvoudig niet, kritiek naar boven komt je vroeg of laat duur te staan en het woord evalautie bestaat niet eens in de meest gesproken taal hier, Tetun.

Deze eerste echte werkweek ga ik een functie analyse doen van al de 45 staf in het kantoor en op basis van de gewonnen informatie ga ik samen met de directeur een actieplan ontwikkelen. Ik probeer de focus te leggen op een verbeterde dienstverlening naar de scholen, en daarbij komen ongetwijfeld thema’s als interne communicatie, coordinatie, financiele administratie en planning bovendrijven. Mooi werk hoor.

De nood voor educatie is groot. Met een analfabetisme van 60%, een gemiddelde van meer dan 7 kinderen per huishouden (mede dankzij het ‘geinspireerde’ anticonceptie beleid van de Katholieke kerk in het ex-portugese katholieke Oost Timor), en een meerderheid van de bevolking dat leeft onder de armoede grens van 0,55$, is de ontwikkling van het onderwijs erg belangrijk. De bevolking groeit met zo’n 3% per jaar, de economie kan dit niet bijhouden. Samenwerking tussen officials wordt bemoelijkt door het verleden: Wie was verrader? Wie collaboreerde met de Indonesiers? Wie niet? Natuurlijk zijn dit allemaal processen waar je als buitenlander volstrekt niet bewust van bent. Gisteren vertrok de directeur voor een afspraak in het Ministerie naar Dili. Nauwelijks de deur uit, kwam de voormalige directeur binnen. Dat hij de voormalige directeur was wist ik nog niet. De man maakte een zwaar gefrustreerde indruk en bleek zoveel meer ideeen, begrip, logisch denk vermogen te hebben dan de huidige directeur Ik vroeg hem naar zijn levensloop, vooral om erachter te komen waarom hij zijn positie als directeur was kwijtgeraakt. De reden is naar alle waarschijnlijkheid het feit dat hij voor de oppostie partij Fretlin is…

Een kleine, maar naar mijn idee cruciale stap om veranderingprocessen op te borrelen is het spreken van de lokale taal. Al was het maar om op die manier vertrouwensrelaties op te bouwen. De eerste 2 weken hier werden besteed aan taaltraining. Had Khmer een eenvoudige grammatica, Tetun heeft het zeker. Het lastige bij Khmer was dat al de woorden fonetisch vreemd waren aan het Nederlands, terwijl Tetun gedurdende 5 eeuwen gemingled is met Portugees. Ik kan me al aardig uitdrukken in Tetun.

Ontwikkelingswerk ligt onder vuur. Ik ben nu niet bepaald advocaat van de duivel in mijn rol als ontwikkelingswerker, maar ik geloof in het werk. Sommige mensen vinden het raar dat je betaald krijgt voor dit soort werk. Maar het is niet dat de arme bevolking de kosten moet ophoesten. Dat zijn natuurlijk de belastingbetalers en de particuliere donoren. Maak jullie geen zorgen, mijn salarais wordt betaald door de Nieuw Zeelandse belastingbetaler ;).

Ik geloof in ontwikkelingswerk, maar wel als het aan een conditie voldoet: Sustainablity, met ander woorden, gericht op lange termijn. Ben niet vergeten wat wijlen ZKH Prins Bernhard (of was het Herr Claus?) zei over ontwikkelingswerk: “Een land ontwikkelt zichzelf.” Volkomen mee eens.

Terugkijken op Cambodja geloof ik dat daar een Cambodjaanse elite het land bestuurt dat enorme stappen stappen kan zetten als ze de juiste, ethische keuzes maakt. Cambodja blijft afhankelijk van ‘ontwikkelingswerk’ door de diep vertakte corruptie dat het land in de greep houdt. Ik was verbaasd om te zien dat het in Oost Timor gelukkig (nog?) niet zo is.

Natuurlijk is hier ook corruptie. Maar hier moet je gewoon een boete betalen voor een verkeersovertreding, terwijl ik in Cambodja 5 agenten tevreden stelde met ieder een blikje cola toen ik door rood licht reed. Nog een mooi voorbeeld: In mijn vorige bericht schreef ik dat ik mijn rijbewijs kwijt was. In Cambodja kom je daar overal mee weg. Europees rijbewijs of niet, VSO had op een of andere manier rijbewijzen geregeld voor alle vrijwilligers. Tot mijn verbazing was dat hier niet zo makkelijk. De rompslomp om een nieuw rijbewijs aan te vragen in Nederland was te groot, dus ik besloot het er op te wagen om mijn verhaal uit te leggen en via een omweggetje een Timorees rijbewijs te bemachtigen. Ik kreeg geen voet aan de grond, en er was geen andere mogelijkheid dan om een rij examen te doen. Prachtig! Een theorie examen hoefde ik gelukkig niet af te leggen, omdat deze niet beschikbaar was in het Engels. Maar wel het praktijk examen. Dus ik en 15 anderen (met nog een buitenlander) moesten vorige week maandag opdraven op een rij examen plein. Viel me niet mee! Van de 15 kandidaten kwamen er maar 3 door de eerste test heen. De andere buitenlander raakte een band op het circuitje en kon pas volgende week weer een nieuwe test doen. Misschien dat hij in Cambodja was geweest, of hij was gewoon een arrogante Portugees, maar hij was er niet mee eens. Hij vond dat het circuit te krap was, of zijn auto te lang, hij had zijn rijbewijs toch al, had een hoge functie, snapte uberhaupt niet waarom dit allemaal nodig was. Maar kreeg geen voet aan de grond. Heerlijk, ik en mijn tolk Tadeo rolden bijna om van het lachen toen de buitenlander met rood hoofd vertrok!

Ik haalde de eerste test gelukkig, daarna begon de 2e fase, een stukje rijden op een verkeersstuin waardoor ik me even in Assen waande. ‘s Middags de laatste fase: met de examinator op de passagiersstoel door Dili rijden. Dat ging nog bijna mis. Het verkeer rijdt hier links en ik moest op een gegeven moment keren op de weg. Na mijn 180 graden draai reed ik voor een fractie aan de rechterkant omdat ik eventjes de concentratie verloor. Ik had alle geluk dat er juist op dat moment een auto om de bocht kwam die me aan dezelfde kant tegemoet reed zodat het nog net leek of ik mijn draai nog niet had af gemaakt toen ik overstak naar de linkerkant van de weg. Uiteindelijk geslaagd, en heb ik dus op eerlijke wijze mijn Timorese rijbewijs gehaald. Nou nog even kijken of ik die kan omzetten naar een Nederlands rijbewijs… ;)

Ik kom regelmatig in Nederland. Zo zal ik vrijdag 31 juli in Sneek aankomen om de eerste Sneekweek avond niet te missen. Ik heb dan 4 weken vakantie waarvan ik wellicht een weekje in Israel of Cambodja zal doorbrengen. Ik weet niet of ik iedereen kan opzoeken die ik graag wil opzoeken, want ik wil ook gewoon tot rust komen tijdens de vakantie (en na de Sneekweek :) ).

In December heb ik weer 4 weken vakantie, wellicht ook voor een deel in Nederland.

Beste mensen, het is gewoon geworden dat ik niet meer in Nederland ben. Ik hoop niet dat het ongewoon wordt om contact te houden. Vind het altijd geweldig om op de hoogte te bijven van jullie dagelijkse ervaringen.

Liefs uit Oost Timor.
Bas.